زنجان ***
غار کتله خور در 155 کیلومتری جنوب زنجان و 173 کیلومتری شمال همدان، در
نزدیکی شهر کوچک گرماب واقع شده است. مسیر متداول، برای بازدید از این
جاذبه طبیعی جاده زنجان به خدابنده (قیدار) در امتداد زرین آباد به گرماب
می باشد.
غار کتله خور، غاری است آهکی که در برخی نقاط آن گل رس و خاکهای حاوی اکسید
آهن قابل مشاهده است. این غار از نظر سنی تقریبا همسن غار علیصدر همدان
است، البته این دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند. یکی اینکه غار علیصدر
همدان غاری است کاملا آبی اما غار کتله خور زنجان غاری است تقریبا خشکی.
دوم اینکه آهکهای غار کتله خور نسبت به آهکهای غار علیصدر بسیار خالص تر
است که این خود عاملی است جهت زیباتر شدن غار، چراکه خالص بودن آهکها موجب
شفافیت آنها و در نتیجه عبور نور از قندیل ها می شود.
نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله خور این است که شواهد و بررسی های
انجام شده مؤید این موضوع است که این غار در نهایت به غار علیصدر در همدان
متصل می شود. همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی های این غار تعدد طبقات آن
است که این گونه غارها در جهان بسیار کم نظیر هستند.
این مجموعه که بر دامنه کوه حاجی آباد و در
فاصله 3 کیلومتری تخت جمشید نقر شده است .در هیچ منطقه ای نمیتوان تداوم
تاریخ ایران را بهتر از نقش رستم بررسی کرد . زیرا در این محل آثار مربوط
به دوره های ایلامیان و هخامنشیان و ساسانیان در کنار یکدیگر وجود دارند .
آرامگاهها :
آرامگاههای موجود در نقش رستم بین سالهای
400تا 550 قبل از میلاد در دوران هخامنشی به شکل صلیب در دل کوه کنده شده و
همگی دارای ارتفاع یکسان از سطح زمین اند .این آرامگاهها از سمت چپ
,
جنوب به شمال مربوط به اردشیر اول
,
خشیارشاه
,داریوش
کبیر
,
و با زاویه 90درجه و رو به جنوب داریوش دوم می باشند.فقط آرامگاه داریوش
بزرگ دارای کتیبه است و این کتیبه شرح مفصلی از جنگ وی با پادشاه دوروغین
یعنی بردیا می باشد .همچنین در این کتیبه پیروزیهای مهم و چگونگی دوران
حکومت او نقل شده است .
کعبه زرتشت :
کعبه زرتشت یا برج نقش نقش رستم درمقابل
آرامگاه داریوش بزرگ قرار دارد و ارتفاع آن 11 متر و عرض آن 7 متر می باشد
.مورد استفاده این برج هنوز کاملا مشخص نشده عده ای آن را آرامگاه و عده ای
آن را آتشکده و عده ای هم با استفاده از کتیبه های که بدستور کرتیرحامی
مذهب رسمی ساسانیان در روی دیوارهای این برج نوشته شده آن را محل نگهداری
نسخه اصلی اوستا می دانند.
به دستور محمدشاه قاجار ،درسال 1264 ق، قصری
برای او در نزدیکی تجریش ساخته شد؛ اما هم زمان با بیماری و مرگ او قصر
نیمه تمام ماند و و ی در همان قصر نیمه تمام به نام محمدیه (در محل محمودیه
فعلی) از دنیا رفت.
هم زمان با ساخت قصر محمدیه، درباریان نزدیک
به او نیز در همان حوالی اقدام به احداث باغ یا عمارت ییلاقی کردند. از
جمله حسین‌علی‌خان معیرالممالک باغی احداث کرد که به باغ فردوس مشهور شد.
عمارت باغ فردوس در دو طبقه به سبک قاجاریه و
معروف به گوش فیل بنا گذاشته شد. زمین‌های قسمت جنوبی و سراشیبی باغ نیز با
سنگ چین‌هایی به صورت هفت قطعه مسطح و مطبق در آمد و روی هریک از قطعات،
استخری با فواره‌های متعدد احداث شد. استخرها به گونه‌ای ساخته شده بودند
که از فواصل دورتر، بزرگ‌تر به نظر می آمدند.
سپس، دوست‌علی‌خان، پسر حسین‌علی‌خان، به
همت معماران اصفهانی و یزدی، ساختمانی در قسمت جنوبی باغ برپا کرد و نام
آن را رشک بهشت گذاشت. پلکان و بخش‌های دیگری از ساختمان از مرمر اعلای
یزد و دیوارهای داخل اتاق با کاغذهای طلایی برجسته پوشانده شده بود. اما
دوست‌علی‌خان اعتنای چندانی به باغ و ساختمان آن نکرد و با گذشت زمان
ساختمان رو به خرابی گذاشت تا حدی که سنگ‌های مرمر آن کنده و به عمارت
امیریه (مدرسه‌نظام) برده شد. بعد از آن مالکیت باغ چند بار دست به دست شد
تاسرانجام ،در سال 1318 ق، در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار،
محمدولی‌خان سپهسالار تنکابنی آن را از ورثه امین‌الملک خرید.
سپهسالار، علاوه بر ایجاد فواره و استخرهای
مطبق، قنات باغ فردوس را نیز احیا کرد و سر دری با شکوه در مظهر قنات
(میدان گاه فعلی باغ فردوس) ساخت. ولی به دلیل بدهی به تجارت‌خانه
طومانیانس، باغ را به او داد و طومانیانس نیز باغ را در ازای بدهی به
دولت رضاخان واگذار کرد. سرانجام، درسال 1316 ش، وزارت معارف (آموزش و
پرورش) آنجا را خرید و ساختمان را مرمت و دبیرستان شاپور تجریش را در آن
تأسیس کرد
درسال 1350 ساختمان موجود در باغ به مرکز
فرهنگی و هنری و نمایشگاهی تبدیل شد و پس از انقلاب نیز در اختیار وزارت
فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت.
میدان تجریش، خیابان باغ فردوس
این بنای تاریخی در بیرون شهر لاهیجان و در
روستای شیخانه ور، بر سر راه لاهیجان به لنگرود و بر دامنه کوه واقع شده
است و به تاج الدین ابراهیم، ملقب به شیخ زاهد گیلانی تعلق دارد.
تنها کتیبه موجود این بنا، به خطی نه چندان
خوش روی صندوق چوبی قدیمی مزار شیخ است که تاریخ 832 هـ . ق دارد. سبک
معماری این اثر ویژگی های قرن هشتم یا نهم را نشان می دهد. سه طرف بنای
اصلی دارای ایوان است در حجره اول مشرف بایوان شمالی قبر سید رضی بن مهدی
الحسینی الباشکجانی وصندوق چوبین منتسب به شیخ زاهد هم در آنجا قرار دارد
.همچنین، در همین اتاق و در کنار قبر اخیر, قبر بلند کاشیکاری شدهای
قرار دارد که به روایتی، مدفن غلام شیخ زاهد و به روایتی دیگر آرامگاه پسر
تیمور گورکانی است. بنای اصلی بقعه از داخل به شکل مربع و به ابعاد 610
سانتی متر است و با چهار گوشوار که بر چهار کنج بنا ساختهاند، طاق را جمع
کرده به شکل گنبد در آوردند و بقیه بام، سفالین است.
قلعه یا دژ توت در ناحیه جنوب روستای بانقلان
قرار دارد که از توابع شهر ایلام است . این قلعه در میان کشتزارهاو باغهای
کشاورزی و بر فراز یک تپه باستانی از گذشته بر جای مانده است و به نام قلعه
توت معروف است. آثار تخریب شده قلعه توت بر فراز تپه باستانی قلعه توت
ملاحظه می شود. ارتفاع تپه از سطح زمین‌های اطراف حدود 15 متر اندازه گیری
شده است. امروز در بنای این قلعه پلان مشخصی دیده نمی شود. بخش عمده بنا بر
اثر فرسایش و تخریب تدریجی از بین رفته است. سنگ بکار رفته در معماری قلعه،
به تدریج برای حصار‌کشی باغ ها و مزارع کشاورزی پیرامون انتقال داده شده که
همین مساله موجب شده تا از معماری قلعه اثری باقی نماند اما این اثر به
عنوان یک تپه باستانی قابل مطالعه است.
بر اساس اثر محمودیان (1383)، در تپه تکه های
متراکم سفال و ابزارهای سنگی دیده می شود. سفال های بدست آمده همگی بدون
لعاب بوده و اکثرا دارای پوشش گلی نخودی و آجری است. پخت سفال ها ناقص بوده
و از مواد گیاهی، شن و ماسه برای شاموت آنها استفاده شده است. اکثر سفال ها
از نوع سفال های خشن خمره ای، چرخ ساز و دارای تزیینات افزوده دور کمر یا
روی شانه ظروف هستند.
به گفته محمودیان (1383)، در سطح تپه و در
گوشه جنوب شرقی آن، توده‌ای از قلوه سنگ به ارتفاع حدودا یک متر دیده
می‌شود، همچنین در حاشیه غربی سطح تپه چند ردیف توده سنگی به صورت خشکه چین
دیده می‌شود. به احتمال زیاد این سنگ ها بقایای معماری قلعه سطح تپه هستند
که در گذشته در ساخت دیوارها بکار رفته است. به دلیل فعالیتهای نامتعارف
کشاورزی در سطح تپه و دامنه‌های آن بافت سطحی تپه و بنای قلعه به هم خورده
است. در سطح و سمت جنوب تپه آثار و گچ ( و احتمالا کوره گچ) دیده می‌شود.
قلعه
چالشتر اثری باشکوه از نظر معماری و هنری حجاری در ایران، در پنج کیلومتری
شهرکرد
قرار دارد.
قلعه چالشتر در استان چهار محال و بختیاری تلفیقی از معماری دوران قاجار در
ایران با معماری اروپایی است، با ستونهایی ایستاده از سنگ خودنمایی می‌کند.
این قلعه در منطقه چالشتر واقع شده که در دوره صفویه مرکز حکمرانی
چهارمحالی‌ها بوده که به وسیله کلانتران روستاها و مناطق تحت سیطره خود را
کنترل می‌کردند و پس از انتصاب حسین قلی‌خان به عنوان ایلخان بختیاری، در
اواسط حکومت ناصرالدین شاه، حکمرانان این منطقه از حاکمیت بر چالشتر خلع و
تنها به زمین داران بزرگ تبدیل شدند. مجموعه تاریخی چالشتر شامل سردرسنگی
، خان‌نشین ، اندرونی ، حمام ، انبارها و اصطبلها است. قلعه عیانی و
خان‌نشین این مجموعه تاریخی دارای
۳۸ستون
سنگی با سر در و ایوان می‌باشد.
این قلعه
شامل نقوش افسانه‌ای و اسطوره‌ای، زندگی روزمره،گل وگیاه،گل و گلدان، گل و
مرغ، نقوش پیچش گیاهی و نقوش فرشته است. این نقوش به صورت ماهرانه و زیبا
خلق شده و در برخی موارد به صورت برجسته حجاری شده است.دراین مجموعه قلعه،
اندرونی با یک دالان به قسمت خان‌نشین ارتباط داشته و ایوان آن دارای
۱۰ستون
سنگی است.
اتاقهای
این مجموعه قلعه نیز با نقوشی به سبک نقاشی لندنی که تلفیقی از هنر نقاشی
ایرانی و غربی است، مزین است. که این سبک نقاشی در دوره قاجار به اوج خود
می‌رسد شامل نقوش گل و گلدان،افسانه لیلی ومجنون و نقوش اسلامی شامل یوسف و
زلیخا به همراه خط نوشته‌ای از آیات قرآن است. در بخشی از سر درهای این
مجموعه قلعه، همچنین معماری سنتوری که به صورت مثلثی شکل بانقوشی به سبک
شیر و شکر است، به چشم می‌خورد.حمام قلعه تاریخی چالشتر نیز مزین به
کاشی‌آبی فیروزه‌ای و سفید سربی بوده است.سقف اندرونی این قلعه به صورت
قابهایی از چوب گردو است و درهاوپنجره‌های اتاقهای این مجموعه‌نیزازجنس چوب
گردو به صورت گره چینی شده می‌باشد.این مجموعه قلعه دارای پنج ایوان است و
پنج اتاق نیز در اندرونی آن وجود دارد و در مجموع دارای
۴۰ستون
است.
کندوان یکی از روستاهای دهستان سهند می باشد
که در 18 کیلومتری جنوب اسکو در دامنه سر سبز سلطان داغی و 62 کیلومتری
جنوب غربی تبریز قرار گرفته است. خانه های سنتی و باستانی کندوان از نظر
نوع معماری در ایران نظیر ندارد و عقیده تعدادی از محققین احداث این خانه
ها به قرن 7 هجری همزمان با یورش مغول ها نسبت داده می شود. برخی بر این
عقیده اند که حتی به دوره بسیار کهن قبل از اسلام نیز مربوط می شود.
تخت جمشید *
سنگ های این کاخ چنان
صیقلی و براق بوده است که فرد می توانسته تصویر خود را در آن ببیند به همین
دلیل به کاخ تچر کاخ آینه هم گفته می شده است . در کتیبه هائی که در داخل
کاخ وجود دارد از این کاخ به نام تچر یاد شده است.
در منتهی الیه شرقی کرمان گنبد بزرگ و عجیبی
از سنگ و گچ بنا گردیده که دست تطاول روزگار در تخریب آن کوتاه آمده است .
این گنبد هشت ضلعی تماما از سنگ است و عرض پی آن نیز در پایه به 3 متر می
رسد.در هشت طرف آن هشت در بعرض 2متر قرار گرفته که اخیرا برای مستحکم ساختن
بنا و جلوگیری از تخریب آن درگاهها را با سنگ مسدود کرده اند و فقط یکی را
باز گذاشته اند . قسمت بالای گنبد از آجر ساخته شده است و معلوم نیست که
آیا روی گنبد کاشی بوده یا نه؟
در داخل گنبد ظاهرا گچ بری ها و تزئین
کاریهایی وجود داشته که قسمت بالا ریخته و قسمت پائین را تخریب کرده اند .
از تاریخ بنا و منظور از ساختمان این گنبد مطلبی ذکر نشده سر پرسی سایکس در
کتاب هشت سال در ایران می نویسد : از قبرستان که رد می شوید یک ساختمان هشت
ظلعی سنگی خواهید دید که گنبدی به شکل دو هلال برآن قرار گرفته و قطر داخل
آن 18 فوت و هر طرفی نیز 18 فوت و نوک آن اجری و منتهی الیه آن دایره می
باشد . این محل را جبلیه می نامند و تنها ساختمان سنگی کرمان همین گنبد
جبلیه است.
ایرانیان معتقدند که این محل مقبره یکی از
زرتشتیان بوده و برخی نیز عقیده دارند که مزار سید محمد تباشیری است .ولی
نسبت اخیر را در بعضی نقاط تکذیب می کنند . بدیهی است در زمانی که این
قبرستان را ویران کرده اند سنگ این مقبره را برداشته اند و برای نمایی بکار
برده اند برخی این گنبد را متعلقبه سلجوقیان می دانند .
ولی این ادعا درست نیست . "جبلی " تحریف
یافته کلمه " گبری " است و برطبق قواعد اشتقاقهای فارسی " گ " به "ج" بدل
شده است قدمت این گنبد را از این کلمه که آن را گنبد "گبر " نیز گفته اند
می توان حدس زد که شاید مربوط به پیش از اسلام باشد و از بناهای زرتشتی و
گبری است گرچه استیل آن با استیل آتشکده تطابق ندارد .
از سبک معماری آن نیز استنباط می شود بنای مذکور مربوط به اواخر دوره
ساسانی می باشد که اوائل اسلام تعمیر و مرمت شده است و یا اینکه در اوائل
اسلام با الهام از معماری ساسانی بنا گردیده است.
بنای آجری برج طغرل ،که مساحت آن با احتساب
باغ و دیوارهای احداث شده درسال 1379 به 5000 مترمربع می‌رسد، از جمله آثار
به جا مانده از دوره سلجوقیان و مربوط به نیمه دوم قرن ششم قمری است.
ارتفاع برج بدون سقف در حدود 20 متر است. از نظر معماری ضخامت دیوار برج
از 1/75 تا 2/75 متر و قطر داخلی و خارجی آن به ترتیب 11 و 16 متر است.
سطح بدنه بیرونی برج به 24 ترک تقسیم شده است. در قسمت فوقانی برج تزیینات
و کتیبه‌ای به خط کوفی وجود داشته که در قرون گذشته از بین رفته است. در
1301 ق، به فرمان ناصرالدین شاه، بخش فوقانی برج که فرو ریخته بود، مرمت
و بازسازی شد و آخرین مرمت نیز در سالهای اخیر صورت گرفته
است.
برج طغرل در واقع یک ساعت طبیعی نیز به حساب
می آید؛ زیرا معماری آن به صورتی است که در بالای هر ترک چهارو نیم دایره
وجودداردکه بیانگر یک ربع ساعت است. در بالای آنها نیز شش مستطیل است که
هریک 10 دقیقه را نشان می‌دهد. سپس شیارهای ریزتری، به عنوان ثانیه ،وجود
دارد که هرگاه خورشید در وضعیت تازه‌ای قرار بگیرد، با ایجاد سایه
روشن‌ها، زمان دقیق نشان داده می‌شود. 2 ناودان شرقی و غربی ساعت سه و نه
رانشان می دهدو درهای ورودی برج ،در شمال و جنوب آن، نیز ساعت شش و دوازده
هستند. گفته می‌شود که این مکان آرامگاه طغرل، از سلاطین سلجوقی، است که
به دلیل علاقه به نجوم‌این برج را بنیاد گذاشته است.
از ویژگی‌های این محوطه آرامگاه استاد
سیدمحمد محیط طباطبایی، ادیب معاصر، پدر تاریخ ایران است که وصیت کرده
بود، تا به خاطر علاقه خاصی که به این برج و معماری آن داشته است، او را
در پای این برج به خاک بسپارند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر